Chương XVII
Việc Ba Gianh
Ba Gianh là tên một nhà buôn Pháp.
Hắn buôn... Hắn buôn người mình sang làm phu bên Tân Thế Giới! Sở mộ phu của hắn mở ở đường Chợ Hôm Hà nội. Chiều tối hôm ba mươi Tết Kỷ tỵ (tháng hai 1929) khi hắn đi ô tô về trước đến cửa sở, thì có một thanh niên vận âu phục màu xám, đưa cho hắn một bức thư.
Kỳ thực thì đó là một bản cáo trạng mà tòa án cách mệnh kể tội hắn, và khép hắn vào tử hình. Trong khi hắn cầm lấy thư xem thì người ấy cầm súng sáu bắn hắn chết lăn xuống bên đường. Tiếng súng nổ lẫn tiếng pháo nên chung quanh chẳng ai biết gì! Nhà hiệp sĩ làm việc xong, ung dung lên xe đạp phóng đi. Người tài xế của hắn thấy cơ sự không đẹp, phải nằm nép xuống bên xe! Đợi bóng kiếm đã bay xa mới dám mở mồm hô hoán.
Việc ấy đã làm cho dân các thành phố ăn Tết mất ngon, vì bắt bớ lung tung cả! Các cơ quan, các đồng chí của Đảng cũng bắt đầu bị khám xét, bị truy nã. Vậy ai là người hiệp khách đã ra tay xử tử Ba Gianh? Cái án ấy tới nay vẫn là một cái án ngờ, mà chính tôi cùng không biết rõ.
Cố nhiênn anh Học bảo với tôi là người ở ám sát đoàn. Chẳng những thế, hơn tháng trước, trong một buổi họp ban trị sự ở đệ nhất chi bộ, anh Nguyễn văn Viên có nói với các bạn, xin thông cáo hộ với ám sát đoàn của Đảng, yêu cầu giúp cho Công nhân đoàn của anh coi, một khẩu súng lục. - Nguyên Đảng có tổ chức những đoàn phụ nữ, học sinh, công nhân, nông dân và binh sĩ, để hậu thuẫn cho Đảng. Việc trông coi các đoàn ấy do một đảng viên phụ trách. Số đoàn viên hồi ấy nhiều gấp mấy lần đảng viên. Tôi hỏi mục đích định dùng khẩu súng ấy, thì anh nói để giết Ba Gianh. Anh Học có mặt ở buổi họp ấy, tôi liền bảo anh Viên nói riêng với anh Học. Vì anh Học là chủ tịch Trung ương mà phàm công việc của ám sát đoàn thì chỉ chủ tịch Trung ưong mới có quyền biết, mới có quyền chỉ huy. Chúng tôi chẳng những không được phép tò mò, mà cũng không được phép bàn luận nữa. Vậy tôi chỉ biết là anh Học, anh Viên có rõ việc ấy, nhưng thực không rõ người hạ thủ là ai? Anh Viên sau bị bắt, thắt cổ chết ở trong hỏa lò. Có người trông thấy tụi ngục tốt vác xác anh mà quật mãi ở ngoài sân ngục! Sao mà chúng thâm thù anh như vậy? Họ bảo: tại anh đã nhận chính mình hạ thủ, bắn Ba Gianh.
Dù vậy nữa, lời anh nhận cũng chả đủ làm bằng! Thì Lê ông Sanh hồi trước cũng đã nhận liều là chính mình giết Ba Gianh! Anh Viên cũng có thể nhận liều như thế, hoặc vì sự tra tấn tàn khốc, hoặc vì anh định chết thay người khác. Lại co' người bảo tôi là anh Lung, lại nói thêm rằng: "Ngay đêm ấy anh Lung đã về Việt Nam khách sạn, mà đốt bộ áo quần dấy máu". Anh Lung sau bị đày ra Côn lôn, và tha về được ít lâu thì mất. Còn chính anh Học thì cho tôi hay là: Chính anh đã cho tiền người anh em ấy, để đi một nơi thật xa vắng! Vậy người anh em ấy là ai?
