Chương IX
Việc Hải Phòng
Tôi vừa nói đến việc Hải phòng.
Vào khoảng tháng tám năm 1927, ở Hải phòng không hiểu vì sao, xãy ra việc Việt Hoa xung đột. Người ta kéo bè đánh người Tàu ở ngoài phố, rồi đến sâ'n vào phá phách các cửa hàng.
Có người cho đó là thủ đoạn của nhóm thực dân Pháp. Họ bỏ tiền ra thuê bọn du côn gây sự lôi thôi. Nê'u người mình giết kiều dân Tàu ở bên này, thì chính phủ Tàu hoài hơi dâu mà giúp đõ cho bọn cách mệnh Việt Nam ở bên ấy! Biết cái mưu cay độc ấy, anh em Việt Nam thanh niên cách mạng đồng chí mà tổng bộ đặt ở Quảng Châu, liền rải truyền đơn vào đêm 22 tháng tám. Trong truyền đơn nói rõ các tình tệ, cuối cùng khuyên người mình, người Tàu, cùng giống da vàng, không nên mắc mưu mà làm những việc vô ý thức như thế!. Trái lại, nên đống tâm hiệp lực mà tẩy uế chế đọ thực dân là mối hại chung! Truyền đơn ấy rải ra, người Hải phòng bị bắt lung tung. Ng. M. B., một văn sĩ kiêm y sĩ, liền tâu với sở mật thám là có lẽ do anh Phạm Tuấn Tài rải ...
Nguyên chúng tôi khi ấy thâ'y việc Việt Hoa xung đột cũng sốt ruột. Sợ nó lan lên đến Hà nội. liền phải tìm phương đối phó. Một mặc, nhờ các anh em du côn lảng vảng canh các phố Khách, nhất là các hiệu ăn. Nếu kẻ nào đến tìm cách sinh sự với người khách, anh em sẽ thẳng tay trừng trị ngay. Một mặc, đến bảo các ông Bang trưởng thông tri cho các người Tàu: "Nếu gặp người Việt Nam nào sinh sự thì đừng đối đáp lại một cách nóng nảy quá! Tự nhiên sẽ có đồng bào chúng tôi đến can thiệp và hòa giải". Nhưng còn muốn điều tra cho thật rõ ngyên nhân, chúng tôi liền cắt anh Học và anh Tàixuống Cảng xem xét tận chổ. Nhân thể đi tuyên truyền hai hạt Hải phòng, Hải dưong. Các anh di hôm 24, về hôm 26. Đến 28 thì mật thám đến khám Nam đồng thư xã và bắt anh Tài đem đi. Đó là kết quả về lời trình của B. B. chỉ quen có Tài, nên không tâu gì về Học. Nếu không, Học cũng bị bắt rồi, còn chi! Nhưng khi giải đến Cảng hỏi, thì họ biết là truyền đơn chẳng rải tự tay Tài. Việc đã xảy ra từ ngày 22, nghĩa là hai ngày trước khi Tài có mặt ở dây. Vả lại khi khám thư xã cũng không bắt được tang vật gì khả nghi cả. Họ liền tha anh Tài về. Tuy vậy, từ đấy anh cũng bị chú ý nhiều hơn trước. Họ cho việc để anh dạy học ở trường Đổ Hữu Vỵ, một trường tập sự của các giáo viên tập, là khá bề lợi hại! Họ rắp tâm đổi anh đi xa hẳn đất Thăng long.
