Chương XXXI
Việc Yên Báy
Hồi trước, hình như anh em chưa hề chú ý đến địa điểm Yên báy.
Sau, vì muốn mở một lối cho các quân đội ở bên trong có thể liên lạc được với các đội quân ở Lao kay, ở Vân nam của anh Nghiệp, nên Đảng phải cho tuyên truyền cấp bách ở đấy để tìm lấy đồng chí. Cũng vì anh em nhà binh ở yên báy gia nhập muộn, nên chưa đặt dưới quyền giám sát của Đội Dương. Cũng nhờ thế mới bảo toàn được lực lượng sau khi tên này phản đảng.
Việc tuyên truyền ấy phần nhiều là do công hai chị em cô Giang, cô Bắc. Trước khi cử sự, anh em nhà binh luôn luôn có cuộc họp ở nhà anh quản Cầm. Dự nghị có bốn anh cai Thinh, Nguyên, Thuyết và Ngô Hải Hoằng. Đó là bộ tham mưu ở địa phương. Nhưng mấy hôm trước nhật kỳ, thì anh Cầm đã vì bịnh đau tim mà về nằm Hà nội. Anh em liền cử anh Hoằng thay anh Cầm làm tồng chỉ huy đánh Yên báy. Sớm ngày mồng 9 tháng hai, các đồng chí ở các nơi, toán thì đi bộ, toán thì đi xe lửa, lục tục kéo về Yên báy, dưới quyền lãnh đạo của mấy anh Đặng văn Hợp, Bùi tư Toàn, vân vân. Bom và dao thì do các chị em đồng chí giấu xuống dưới những mớ rau, mớ cám mà gánh về để ở quanh trại con gái. Các chị em toàn là người làng Xuân lũng. Những băng đeo, những cờ hiệu dùng trong đêm ấy, cũng do chị em sắm sửa cả. Tất cả các đồng chí, chia nhau họp ở trong rừng son, cạnh tỉnh lỵ. Anh Phó đức Chính, mặc binh phục, đứng ra diễn thuyết và phân phát khí giới cho các đội tiện y.
Bảy giờ chiều, một tên gián điệp vào báo với viên đội Quy-nê-ô. Tên này đưa nó vào trình Lơ-ta-công chỉ huy quan coi các đạo binh Yên báy. Lơ-ta-công đi tuần, dòm vào trong trại con gái, nơi lính ta ở, thấy bóng người vắng tanh, cho là họ đã họp nhau ở một chổ nào mà đánh bạc! Họ vốn coi khinh người mình, nên không hề để ý đề phòng.
Một giờ sáng, anh em trong hai cơ binh thứ năm, thứ sáu, đóng ở dưới đồi, đã họp sức với anh em các đội tiện y ở ngoài mà chiếm lấy trại.
Các đồng chí đã dùng dao, dùng súng tay mà tấn công.
Kho súng mở... Các khí giới phân phát ... ngọn cờ "máu đỏ da vàng" của đảng phất phới bay cao trên trại... Các binh sĩ cũng như các người trong đội tiện y tay đều đeo băng cách mệnh quân. Sắp quân xong, anh em dàn súng liên thinh mà bắn lên trại đối phương đóng ở trên đồi. Giữ thế tranh sơn, đối phương từ trên cao bắn xuống cản đường quân cách mệnh không sao tiến nổi. Năm giờ rưởi sáng, đối phương bắt đầu phản công kịch liệt. Quân ta cơ hồ bị vây kín ở trong trại. Thấy thế núng, ban chỉ huy liền đem các đồng chí xông qua vòng đạn lửa mà kéo vào rừng...
Xét ra việc thất bại mau lẹ ở Yên báy chỉ là vì tổ chức chưa được kỹ càng. Trong bốn cơ khố đỏ ở đấy, thì phong trào cách mệnh mới chiếm được hai cơ. Mà lại là hai cơ đóng ở dưới đồi, vừa tầm súng của hai cơ đóng ở trên đồi. Theo địa thế, đủ là bất lợi. Bên trại khố xanh, ta lại không tuyên truyền gì cả. Trong cơn quân đối phương vây đánh quân ta, đội quân khố xanh vẫn ở trong trại không hề nhúc nhích! Biết đâu các sĩ quan ở đấy chả có cái thâm tâm ủng hộ cách mệnh! Đáng tiếc là đảng chưa kịp huy động đến họ mà thôi.
Thế nhưng có cứ gì ở yên báy. Sự thiếu tổ chức là khuyết điểm chung trong cuộc sống bấy giờ. Có phải các nhà lãnh đạo của ta không biết đến đâu. Các anh nuốn tổ chức cho chu đáo hơn. Nhưng thời thế đã không cho các anh có thì giờ làm: thời thế đã đẩy các anh vào chổ không thể đợi chờ được nữa!
